اثر تاریخ کاشت و محدودیت منبع و مخزن بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد سه رقم کلزا (Brassica napus L.)

به منظور بررسی تغییرات منبع و مخزن بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام رایج کلزا در استان مازندران در تاریخ‌های مختلف کاشت آزمایشی در دو سال زراعی 1385 و 1386 به صورت کرت های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقات زراعی بایعکلا انجام شد. تاریخ کاشت به عنوان عامل اصلی در دو سطح (30 مهر و 10 آبان) و رقم و اعمال محدودیت مبداء و مقصد به ترتیب در سه سطح (هایولا 401،آرجی‌اس 003 و ساریگل) و پنج سطح (قطع یک سوم برگ‌های گیاه از قسمت‌های پایین، وسط و بالای بوته، قطع یک سوم گل‌ها؛ در زمان شروع گلدهی و تیمار شاهد) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ارقام کلزا در کلیه صفات مورد بررسی به‌استثنای تعداد دانه در خورجین (که در سطح احتمال پنج درصد معنی‌دار شد) تفاوت کاملاً معنی‌داری (P<0.01) داشتند، در حالی که اثر تاریخ کاشت تنها بر ارتفاع بوته، عملکرد دانه، تعداد خورجین در بوته و طول خورجین معنی‌دار بود. بر اساس مقایسه میانگین داده‌ها در تمامی صفات مورد بررسی، تاریخ کاشت اول بهتر از تاریخ کاشت دوم بود. ارزیابی اثر متقابل تیمارها نشان داد که بیشترین عملکرد دانه متعلق به رقم هایولا و آرجی‌اس003در سال دوم (به-ترتیب با 2911 و 2808 کیلوگرم در هکتار) و رقم هایولا در تاریخ کاشت اول (2988 کیلوگرم در هکتار) بود و کمترین عملکرد دانه مربوط به رقم آرجی‌اس003 در سال اول (974 کیلوگرم در هکتار) و در تاریخ کاشت آبان (1556 کیلوگرم در هکتار) بود. تمامی اثرات ساده و متقابل برای صفت تعداد خورجین در بوته در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار شدند. نتایج سال دوم در خصوص تمامی صفات باستثنای تعداد خورجین در بوته (08/248 عدد در سال اول) و وزن هزار دانه (08/4 گرم در سال اول ) نسبت به سال اول عملکرد بیشتری داشت. به نظر می‌رسد که در رقم‌های مورد ارزیابی کلزا محدودیت منبع محدود کنندۀ عملکرد نیست، زیرا قطع یک سوم برگ‌های پایین عملکرد بالاتری نسبت به شاهد داشت.